Fıtır Sadakası
Fitre
Fıtır sadakası, Hicret’in ikinci yılında ve zekattan önce vacip kılınmıştır. Türkçemizde «fitre» diye kullanılan bu mali ibadet, zekattan farklı olarak mal üzerine değil kişi başına yüklenmiştir. Bunun için nisap miktarı mala malik olan kimse, kendisinin fitresini vermekle mükellef olduğu gibi küçük çocuklarıyla Allah korusun, varsa – deli olan büyük çocuğunun fitresini vermekle de mükelleftir.
Sadaka, Allah için verilip karşılığında sevap beklenilen şeydir. Fıtır sadakası: Nisap miktarına ulaşan maldan Allah rızası için verilen muayyen miktar malın ismidir.
Fıtır Sadakası Hikmetleri
Bir sevinç günü olan Bayram gününde fakirleri anmak, kendilerini hiç olmazsa o günün sıkıntılarından kurtarmak ve yine oruç ibadetini yerine getirmiş Müslümanların, ufak tefek kusurlarını telafi ettirmek maksadıyla Fıtır Sadakası meşru kılınmıştır.
Fıtır Sadakası Hükmü
Fıtır sadakası, Hanefi Mezhebinde vacip bir ibadettir. Bilindiği gibi vacip, farz ile sünnet arasında bir mertebedir. Fıtır sadakasının farz olduğunu ifade eden açık bir delil olmadığından, Hanefi Mezhebinin müntesipleri bu ibadeti vacip telakki etmişlerdir. O nedenledir ki fitreyi inkar eden kafir olmaz.
Fitrenin vacip olmasının şartları
- a) Müslüman olmak.
- b) Hür olmak.
- c) Temel ihtiyaçlar ve borçlar dışında nisap miktarı mala yahut paraya sahip olmak.
Nisap miktarı mal yahut paradan maksat; yirmi miskal altın yahut bu miktar altın kıymetinde mala veya paraya sahip olmaktır. Bu malın artması veya üzerinden bir yıl geçmesi şart değildir. Bu kadar mala sahip olan bir kimsenin fitre vermesi ve kurban kesmesi vacip, zekat alması haramdır.
Evlerdeki fazla eşyalar zekata tabi olmasalar da fitre vermek ve kurban kesmek hususunda zenginlik ölçüsü olan nisap miktarına eklenirler.
Fitre ne zaman vacip olur?
Fitre, Ramazan Bayramı’nın bilinci günü tanyerinin ağarmaya başlamasıyla vacip olur. Buna göre Bayram gecesi imsak vaktinden önce ölen, fakir düşen kimseler için fitre vacip olmadığı gibi fecir doğduktan (tanyeri ağarıp imsak, yani oruca başlama vakti girdikten) sonra İslam’a girenler ile dünyaya gelen bebekler için de vacip
değildir.
Fitre ne zaman verilir?
Hanefî Mezhebinde fitre, Bayram gecesi tanyerinin ağarmaya başlamasıyla vacip olur ise de ödenmesi hususunda zaman sınırlaması yoktur. Fitrenin vacip olmasına sebep olan vakit girmeden ödenebileceği gibi vakit girdikten çok zaman sonra da ödenebilir. Ancak fitrenin Bayram Namazına çıkılmadan önce verilmesi mendübtur, daha güzeldir.
Fitre kimlere verilir?
Fitrede temlik şarttır. Yani fitre verilenin insan olması zorunludur. Müesseselere fitre verilmez, o fakirin hakkıdır. Fitre cami, Kur’an kursu, yol köprü, mektep, okul ve benzeri yerlerin inşa ve tamiri için verilmez. Verilirse, verenin üzerinden borç düşmez.
Fitre de yalnız, zekat verilen kimselere verilir. Fitre, zengine ve gayr-i Müslimlere verilmediği gibi anaya, babaya, dedeye, nineye, oğullara, kızlara, torunlara ve hanıma da verilmez.
Fitrede niyet şarttır
Fitre de zekat gibi bir ibadet olduğundan, niyetle verilmesi şarttır. Bu niyet ya fitre parası ayrılırken yapılır ya da fakire verilirken yapılır. Fitre verilirken kalpten geçirilen niyet yeterlidir, fitre verilen şahsa fitre olduğunu söylemek gerekmez.
Oruç tutamayanların da fitre vermeleri gerekir
Yaşlılıktan yahut hastalıktan dolayı oruç tutamayanlar da fitre vermekle mükelleftirler. Oruç tutamadıkları için bu vacip üzerlerinden kalkmaz.
Bir fakire, birkaç fitre vermek caizdir
Birkaç fitre gerek ayrı ayrı ve gerekse sahiplerinin izniyle karıştırılarak toptan bir fakire verilebilir. Ama, her fitreyi birbirine karıştırmadan ayrı ayrı vermek daha iyidir.
Fitreleri başka memleketlere göndermek
Fitre vermekle mükellef bir kişinin gerek kendinin ve gerekse fitrelerini vermekle yükümlü bulunduğu şahısların fitrelerini ikamet ettiği yerdeki fakirlere vermelidir. Akrabaları bile olsa başka vilayetlere göndermemelidir. Halbuki zekat böyle değildir; zengin, zekatını öderken öncelikle yakınlarını gözetmekle mükelleftir.
Hanımlar ile büyük çocukların fitreleri
Fitre bir ibadettir, her ibadet de mükellefin şahsına yöneliktir. Bu nedenle bir şahıs, nisap miktarı mala malik olan hanımıyla aynı oranda parası bulunan büyük çocuklarının fitrelerini vermekle mükellef değildir. Bununla beraber, kendi malından hanımının ve büyük çocuklarının fitrelerini verse caiz olur, onların ayrıca vermeleri icap etmez.
Fakir düşen zengin vermediği fitreleri ödemekle mükellef midir?
Zenginlik ölçüsü sayılan nisap miktarı mal fitre vacip olduktan sonra telef olsa fitre düşmez, mükellef üzerinde borç olarak kalır, ödenmesi gerekir. Halbuki zekat böyle değildir. Zekat farz olduktan sonra mal telef olsa zekat borcu düşer.
Kimlerin fitreleri verilir?
Fitre nisap miktarı mala malik olan şahıslara yönelik bir ibadettir ve adam başına göre ödenir. Buna göre fitre vermekle mükellef kişi kendisiyle küçük çocukları – ve Allah korusun deli olan büyük çocukları ile – yine deli ve fakir olan babası hesabına fitre verir.
FITIR SADAKASI (FİTRE) İÇİN ESAS OLAN MADDELER VE MİKTARLARI
Fıtır sadakası (fitre), buğday ile buğdayın kavrulmuş veya kavrulmamış unundan yarım sa’, hurma, kuru üzüm, arpa ve arpa unu ile arpa kavutundan birer sa’dır. Bir sa’, 1040 dirhemdir. Bu da 2.920 kilograma tekabül eder. Buna göre; fitre vermekle mükellef şahıs, kişi başına buğdaydan 1.480 kilo gram buğdayı; arpa ile hurma ve üzümden 2.920 kilogram arpa, hurma ve üzüm; yahut bunların bedellerini verir.
Bu maddelerin kendileri fitre verilebileceği gibi kıymetleri de verilebilir. Burada temel ölçü şudur: Fakir için yararlı olan ne ise, o verilir. Mesela: Kıtlık zamanlarında paradan çok yiyecek aranır. Öyle ise, bu hususta fakirin durumu esas alınır.
Fitre için esas olan bu dört maddedir. Bu dört maddenin dışındaki hububat, baklagiller ve şair maddeler fitre için ölçü kabul edilemez. Yalnız, bu gibi maddeler de fitre olarak verilebilir.
Genel olarak ikamet edilen bölgede temel gıda maddesi hangisi ise fitrenin onun üzerinden hesaplanıp verilmesi uygun görülmekle birlikte, kanaatime göre durumları müsait olan zenginlerin bugünkü şartlar altında fitrelerini çekirdeksiz kuru üzüm üzerinden vermeleri daha münasip düşer.
Fitre vermenin faydaları
Büyükler, Fıtır Sadakasının tutulan orucun kabulüne, maddi ve manevi arzulara ulaşmaya, ölüm sarhoşluklarından korunmaya, kabir azabından kurtulmaya vesile olduğunu söylemişlerdir. Rabbim, bizleri de bu mazhariyete erenlerden eylesin. Amin.
